Een korte voorgeschiedenis

'Universal Design' of 'Design For All'

Mooi, praktisch en voor iedereen!

'Universal Design' (USA),  'Design for  All' (EU) of  'Ontwerpen voor Iedereen’ (Vlaanderen) is een ontwerpbenadering die vandaag al wereldwijd bekendheid heeft verworven.

Die ontwerpvisie is ontstaan als gevolg van heel wat demografische, politieke, economische en sociale veranderingen die zich in de 20ste eeuw hebben voorgedaan. Heel wat industriële ontwikkelingen en naoorlogse initiatieven zorgden voor betere levensomstandigheden, zowel voor de doorsnee bevolking als voor zieken, ouderen en personen met een beperking.

Voordien was de ontwerpbenadering vooral voor de groep gebruikers met een beperking, meestal heel specifiek, soms stigmatiserend en meestal beperkt qua resultaat. Vanaf de het einde van de vorige eeuw werd ook plaats gemaakt voor een nieuwe aanpak.

In de loop van de 20^ste eeuw ontstonden, zowel tegelijkertijd als opeenvolgend, heel wat verschillende ontwerpmethodieken die de fysieke leefomgeving toegankelijker moesten maken. Concepten zoals barrièrevrij ontwerpen (Barrier Free Design), toegankelijk ontwerpen (Accessible Design) en meer  industriële ontwikkelingen op het vlak van hulpmiddelen en technologie (Assistive Technology) ontwikkelden zich hoe langer hoe meer in de richting van een meer inclusieve benadering van ontwerpen.

Door  al die ontwikkelingen werd geleidelijk aan ook de basisfilosofie gevormd voor heel wat benaderingen die tegen het einde van de 20ste eeuw werden uitgewerkt op vlak van toegankelijkheid, waaronder ook ‘Universal Design’.

Niet alle fysieke of mentale beperkingen worden als een handicap beschouwd of ervaren. Ze worden dat pas in situaties waarin men bijkomend geconfronteerd wordt met onvolkomenheden van gebruiksvoorwerpen, infrastructuren, fysieke en sociale omgevingen, enzovoort.

Voorbeelden hiervan zijn: te hoge drempels voor buggy’s en winkelkarretjes aan de ingang  van een winkel, of de storende geluiden op een perron waardoor reizigers de omgeroepen informatie missen.

Op heel wat verschillende domeinen krijgen we echter steeds meer het inzicht dat veel van die handicapsituaties op een eenvoudige wijze geëlimineerd zouden kunnen worden.

We stellen vast dat geleidelijk aan het maatschappelijke besef groeit dat evoluerende functionele capaciteiten en beperkingen inherent verbonden zijn met de menselijke conditie en levensloop. Bovendien worden die capaciteiten in sterke mate mee bepaald door karakteristieken van de omgeving. Een eigentijds sociaal denkmodel brengt dan ook (naast de intrinsieke functionele beperkingen van het individu) de extrinsieke omgevingsaspecten in beeld.

Fysieke en sociale omgevingen die integraal en inclusief toegankelijk en bruikbaar zijn voor de ruimst mogelijke verscheidenheid van gebruikers, jong en oud, vormen steeds de sleutel tot een volwaardige maatschappelijke integratie en participatie van iedereen.

Naoorlogse initiatieven op het vlak van toegankelijkheid worden vandaag nog te vaak geassocieerd met onaantrekkelijke en achteraf toegevoegde voorzieningen op microschaal, exclusief bedoeld voor specifieke doelgroepen. Nog steeds heeft dat een stigmatiserend effect op de gebruiker.

'Universal Design' streeft als ontwerpbenadering naar een stapsgewijze realisatie van principes van integrale en inclusieve toegankelijkheid iedereen op macroschaal. Bruikbaarheid voor iedereen staat centraal.

Concreet betekent dit dat bij de aanvang van elk ontwerpproces de volgende vraag centraal staat: Hoe kan een product, een grafische boodschap, een website, een gebouw of een publieke ruimte zowel functioneel als aantrekkelijk zijn voor een zo groot en zo divers mogelijke groep van gebruikers?

Universal Design kan beschouwd worden als een eigentijds en beloftevol antwoord van de academische en professionele wereld op maatschappelijke toegankelijkheidseisen.

Universal Design als ontwerpbenadering streeft naar een slim ontwerp: een mooie en aantrekkelijke vormgeving gecombineerd met een praktisch gebruik voor iedereen!